เมื่อ พ.ศ. 2562 ประเทศไทยและปวงชนชาวไทยมีวาระอันเป็นมหามงคลยิ่ง คือ พระราชพิธีบรมราชาภิเษก สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร

เมื่อพระมหากษัตริย์พระองค์ใหม่ขึ้นครองราชสมบัติ ต้องมีการประกาศสถานะการเป็นพระมหากษัตริย์ให้เหล่าพระบรมวงศานุวงศ์, ขุนนาง และประชาชนในพระราชอาณาจักร รวมถึงรัฐหรือเมืองต่างๆ ที่อยู่ภายใต้พระราชอำนาจรับทราบ ผ่านการประกอบ “พระราชพิธีบรมราชาภิเษก” ที่แสดงถึงความศักดิ์สิทธิ์และอำนาจที่สูงสุดด้านการปกครองในราชอาณาจักร

ประเทศไทยปรากฏหลักฐานเกี่ยวกับพระราชพิธีบรมราชาภิเษกยุคแรกๆ ตั้งแต่ต้นพุทธศตวรรษที่ 12 ในพื้นที่ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ กล่าวถึงการอภิเษกเพื่อขึ้นครองราชสมบัติของเจ้าชายพระองค์หนึ่งพระนามว่า จิตรเสน แห่งอาณาจักรเจนละ

การประกอบพระราชพิธีดังกล่าว ยังปรากฏหลักฐานสืบเนื่องในอาณาจักรสุโขทัย เมื่อพุทธศตวรรษที่ 19 สมัยพระยาลือไทย มีการมอบเครื่องราชกกุธภัณฑ์ในการอภิเษก ได้แก่ มงกุฎ หรือพระมหาพิชัยมงกุฎ ฉัตร และพระแสงขรรค์ชัยศรี

สมัยกรุงศรีอยุธยา ปรากฏหลักฐานถึงขั้นตอนการพระราชพิธีแบบย่นย่อ ใน คำให้การชาวกรุงเก่า เมื่อครั้งเสียกรุงศรีอยุธยาใน พ.ศ. 2310 โดยมีรายละเอียดและลำดับของพระราชพิธี ดังนี้

1. เครื่องราชูปโภคที่ใช้ในพระราชพิธี เช่น ตั่งไม้มะเดื่อ พระที่นั่งภัทรบิฐ

2. เครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์ ได้แก่ พระมหามงกุฎ พระแสงขรรค์ พัดวาลวิชนี ธารพระกร และฉลองพระบาท

3. การประกอบพระราชพิธี เช่น การเป่าสังข์ การตีกลองอินทเภรี และการประโคมเครื่องดุริยางค์

4. ราชบัลลังก์ปูลาดด้วยหนังพระยาราชสีห์ ซึ่งต่อมาได้ใช้แผ่นทองคำเขียนรูปราชสีห์ด้วยชาดหรคุณแทน

5. พระสุพรรณบัฏที่จารึกอันมีการประดับกรอบด้วยอัญมณี โดยประดิษฐานอยู่บนพานทอง

6. การเสด็จพระราชดำเนินเลียบพระนครโดยกระบวนพยุหยาตรา

7. การสมโภชพระนคร

8. เมื่อเสร็จการพระราชพิธีแล้วจะทรงสร้างพระพุทธรูป เงินพดด้วง งดเว้นไม่เก็บส่วยเงินอากร 3 ปี กับทั้งทรงปล่อยนักโทษด้วย

ที่กล่าวมานี้เป็น “พระราชพิธีบรมราชาภิเษก” โดยสังเขป ก่อนสมัยกรุงรัตนโกสินทร์

---

อ้างอิง :

ดร. นนทพร อยู่มั่งมี. “พระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมัยกรุงรัตนโกสินทร์” ใน, ศิลปวัฒนธรรม ฉบับเดือนธันวาคม 2559